آمار
وب سایت:
استان چهارمحال و بختیاری
استان چهارمحال و بختیاری یکی از استان‌های کشور ایران است. مرکز این استان شهرکرد است. این استان با ۱۶٬۳۳۲ کیلومتر مربّع وسعت معادل یک درصد از کل وسعت ایران، بیست و دومین استان کشور از نظر مساحت میباشد. استان چهارمحال و بختیاری از جمله مناطق کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب میشود و بین ۳۱ درجه و ۹ دقیقه تا ۳۲درجه و ۳۸ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۲۶ دقیقه طول شرقی گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال و مشرق به استان اصفهان، از مغرب به استان خوزستان، از جنوب به استان کهگیلویه و بویراحمد و از سمت شمال غربی به استان لرستان محدود میشود.[۶]
مرکز این استان شهرکرد است با ۲۰۷۰ متر ارتفاع از سطح دریا، مرتفع ترین مرکز استان کشور ایران است.[۷].
تقسیمات کشوری
بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی کشور، استان چهار محال و بختیاری دارای دارای نه شهرستان، ۳۱ شهر، ۲۲ بخش و ۴۵ دهستان است. شهرستانهای این استان عبارتند از:
محل شهرستان‌ها و بخشها:
پیشینه در تقسیمات کشوری
چهارمحال و بختیاری تا قبل از سال ۱۳۳۲ خورشیدی در قالب شهرستان شهرکرد و بختیاری از شهرستانهای استان اصفهان به شمار می‌آمد. در این سال، شهرستان شهرکرد از استان اصفهان جدا و به عنوان فرمانداری مستقل بختیاری در تقسیمات سیاسی کشور قرار گرفت.در دههٔ ۳۰ با تغییر رویکردهای حکومت در سال ۱۳۳۷ شمسی فرمانداری مستقل بختیاری و چهارمحال به فرمانداری کل ارتقاء می‌یابد و در محدوده آن فرمانداری‌های جدید بروجن و نیز بخشهای جدید شوراب و گندمان ایجاد می‌گردند. در مصوبه سال ۱۳۵۲ هیئت وزیران، فرمانداری کل چهارمحال بختیاری به‌استانداری چهارمحال بختیاری ارتقا یافت.
در مورد نام استان
نام چهارمحال و بختیاری اشاره به دو بخش منطقه چهارمحال و منطقه بختیاری دارد. چهارمحال بخشی روستانشین میان اصفهان و منطقه ایل نشین بختیاری بود. محال جمع مکسر کلمه محل به معنی ناحیه و مکان است و چهار محال یعنی چهار ناحیه که عبارت بودند از: لار، کیار، میزدج و گندمان. در تقسیمات کنونی استان، لار و کیار در شهرستان شهرکرد، میزدج در شهرستان فارسان و گندمان در شهرستان بروجن قرار میگیرد. منطقه بختیاری نیز که از دیر باز کوچ گاه ایل بزرگ یختیاری بوده و هست، هم اکنون شامل شهرستانهای کوهرنگ، فارسان، اردل و لردگان میباشد.
هرچند معمولاً دلیل این کار سادگی در نوشتار و گفتار است اما در برخی موارد هم از روی تعصب‌های های قومی است که از طرف برخی افراطیون هر دو طرف چهار محالی و بختیاری انجام میشود تا نام طرف دیگر از اسم استان حذف شود. باید دانست نقش هیچ کدام از اقوام ساکن این استان در تاریخ و شکل گیری فرهنگ و هویت مردمان آن قابل چشم پوشی نیست. گاه چهار محالی‌ها و شهرکردی‌ها به سبب روابط نزدیک با اصفهان کانون توجه بوده‌اند و گاه بختیاری به دلیل نفوذ زیاد در حکومت پهلوی و روابط قوی با انگلیسی‌ها مود توجه بیشتری فرار گرفته‌اند. چهارمحال،و بختیاری دو واقعیت تاریخی و اجتماعی غیرقابل انکار هستند که به سبب مراودات و ارتباط‌های تنگاتنگی که از دیرباز بین این دو بخش برقرار بوده‌است ،همواره به مثابه دو بال یک پیکر یکدیگر را کامل کردند اما در هیچ زمانی یکی به دیگری تعلق نداشته‌اند و کاربرد تعبیرهای چهار محال ، چهارمحال بختیاری یا بختیاری نادرست و چالش آفرین میباشد. در گذشته نیز این منطقه با هر نامی که خوانده شده‌است به هر دو گروه عمده ساکن این منطقه اشاره داشته‌است مانند
- شهرستان شهرکرد و بختیاری (تا سال ۱۳۳۲)
- فرمانداری بختیاری و چهار محال (۱۳۵۲)
- استان چهار محال و بختیاری (از سال۱۳۵۲)
تغییر نام استان
برخی از اهالی استان و مسئولین استانی و کشوری معتقد به تغییر نام این استان هستند. دلیل اصلی این گروه طولانی بودن نام استان است. طولانی بودن نام استان سبب حذف یکی از بخشهای نام استان میشود ، گاه چهار محال خوانده میشود و گاه بختیاری و در هر صورت باعث می شود که مقصد اصلی از آن حاصل نشود. در برخی موارد هم در مکاتبات از نام مختصر شده چ و ب استفاده می‌کنند که چوب خوانده میشود. برخی دیگر بر این عقیده‌اند که نام استان باعث ایجاد شکاف بین مردم استان میشود و با وجود کوچکی استان، آن را به دو قسمت تقسیم می‌کند. این عده معتقدند هویت یک استان باید همانند هویت یک کشور از وحدت کامل برخوردار باشد و مردم آن بر اساس نژاد تقسیم بندی نشوند[۸].
تغییر نام استان به دلیل نگرانی از واکنش بختیاریها و غیر بختیاری‌های استان هنوز عملی نشده‌است[۸].
تاریخ
نام بختیاری برای اولین بار در ذیل طوایف لر بزرگ توسط حمدلله مستوفی ذکر شده‌است. اما به عنوان یک نامجا و یک نام جغرافیایی در روزگار صفویه به زیستگاه ایل بزرگ بختیاری اطلاق شده‌است.
تاریخ بختیاری
تاریخ بختیاری (یا خلاصة الاعصار فی تاریخ البختیار). کتابی درباره تاریخ ایل بختیاری و سکونت‌گاه آنان به فارسی. در ۱۳۲۷ «عبدالحسین خان سپهر» ملقب به لسان السلطنه و ملک المورخین به فرمان «علیقلی بختیاری سردار اسعد» وزیر جنگ و زیرنظر او تحریر کتاب را آغاز کرد.[۹] در تألیف «تاریخ بختیاری» افزون بر منابع معتبر از نوشته‌ها و خاطرات خارجیانی که به منطقه بختیاری رفته بوده‌اند با ذکر نام نویسنده و مترجم آنها استفاده شده که همین امر سبب تکرار برخی از مطالب شده‌است. از جمله این آثار است: «سفرنام لیرد» که نویسنده‌اش در ۱۲۵۸/۱۸۴۰ به منطقه بختیاری رفته و مدتی در آنجا زیسته بوده‌است. «سفرنامه بارون دو بد» به ترجمه سلطان محمد نائینی جهانگرد روسی که هم زمان با لیرد در میان بختیاریها بوده‌است و «خاطرات سرتیپ هوتم شیندلر» صاحب منصب انگلیسی ترجمه علیرضابن محمدحسین بن کیخسروبن فتحعلی شاه.[۱۰][۱۱] نگارش «تاریخ بختیاری» حدود هفت سال طول کشید زیرا سردار اسعد برای معالجه چشم به اروپا سفر کرد و تألیف کتاب متوقف شد. در ۱۳۳۳ سلطان محمد نائینی به فرمان سردار اسعد کتاب را به پایان رساند.[۹]
زبان
مردم استان چهار محال و بختیاری به دو قسمت چهارمحالی ها و بختیاریها تقسیم می‌شوند. چهار محالی‌ها عموماً به زبان فارسی و ترکی و با لهجه خاص خودشان صحبت می‌کنند و بختیاریها هم به گویش بختیاری که شاخه ای از گویش لری است صحبت می‌کنند. در ۵ شهرستان از ۷ شهرستان این استان زبان بختیاری رایج است که این شهرستان‌ها عبارتند از اردل، کوهرنگ، فارسان، لردگان و کیار . در شهرستان های شهرکرد و بروجن لهجه‌های محلی فارسی و ترکی رایج است. به طور خاص مردم شهرهای شهرکرد، بروجن و فرخ‌شهر و برخی دیگر مناطق به زبان فارسی صحبت می‌کنند [۱۲] ، [۱۳] ، [۱۴]. مردم مناطق لردگان، اردل، کوهرنگ و فارسان به گویش بختیاری زبان لری تکلم می‌کنند و زبان ترکی قشقایی در برخی از روستاها و شهرها(شهرهای کیان، بلداجی، سامان، بن، فرادنبه، جونقان) رایج است[۵] ، [۴].
ارامنه: نواحی شرقی استان چهار محال و بختیاری شامل شهرستانهای شهرکرد و بروجن از دیرباز سکونت گاه گروه‌هایی از ارامنه بوده‌است. هر چند در دهه‌های اخیر تعداد بسیاری از ارامنه چهار محال به اصفهان مهاجرت کردند هنوز تعداد کمی از آنها در این استان مشغول زندگی هستند. روستاها ارامنه نشین چهار محال عبارت بودند از واستیگان، گیشنیگان، احمدآباد، شالمزار، قلعه کشیش، لیواسیان، ده ارمنی و غیره.[۱۵].
در جدول زیر نام شهر و روستای‌های مختلف استان و زبان گفتاری مردم آن مشخص شده‌است.
| نام شهرستان | شهر/روستا | زبان |
|---|---|---|
| شهرستان اردل | اردل | لری بختیاری |
| ناغان | لری بختیاری | |
| دوپلان | لری بختیاری | |
| دشتک | لری بختیاری | |
| سرپیر | لری بختیاری | |
| شهرستان بروجن | بروجن | فارسی- لهجه بروجنی |
| فرادنبه | ترکی سلجوقی و قشقایی | |
| سفیددشت | لری بختیاری | |
| نقنه | فارسی | |
| گندمان | لری بختیاری | |
| شهرستان شهرکرد | شهرکرد | فارسی- لهجه شهرکردی |
| فرخ شهر | فارسی- لهجه قهفرخی | |
| سورشجان | فارسی و لری بختیاری | |
| سامان | ترکی قشقایی | |
| کیان | ترکی قشقایی | |
| هفشجان | فارسی | |
| نافچ | فارسی | |
| چالشتر | فارسی | |
| بن | ترکی | |
| شهرستان کیار | شلمزار | لریبختیاری |
| شهرستان فارسان | فارسان | لری بختیاری |
| جونقان | لری بختیاری و قشقایی | |
| باباحیدر | لری بختیاری | |
| شهرستان کوهرنگ | کوهرنگ | لری بختیاری |
| شهرستان کیار | کیار | لری بختیاری |
| شهرستان لردگان | لردگان | لری بختیاری |
| خانمیرزا | لری بختیاری | |
| فلارد | لری بختیاری | |
| منج | لری بختیاری |
اقوام
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان چهارمحال و بختیاری به قرار زیر بود:[۱۶]
| ردیف | اقوام | شهر(%) | روستا(%) | مرد(%) | زن(%) | کل استان(%) |
| ۱ | لر | ۳۸٫۸ | ۷۵ | ۵۵٫۲ | ۵۸٫۵ | ۵۶٫۳ |
| ۲ | فارس | ۴۴٫۹ | ۱۵٫۲ | ۲۹٫۲ | ۳۰٫۹ | ۳۰٫۵ |
| ۳ | ترک | ۱۵٫۳ | ۸٫۷ | ۱۴٫۶ | ۹٫۶ | ۱۲٫۱ |
| ۴ | عرب | - | - | - | - | - |
| ۵ | بلوچ | - | - | - | - | - |
| ۶ | کرد | - | - | - | - | - |
| ۷ | شمالی | - | - | - | - | - |
| ۸ | سایر | - | ۱٫۱ | - | ۱٫۱ | ۰٫۵ |
| ۹ | بدون جواب یا نمی‌دانم | ۱ | - | ۱ | - | ۰٫۵ |
صنعت
از مهمترین کارخانه‌های صنعتی استان می‌توان به کارخانه‌های زیر اشاره کرد:
- فولادشهرکرد
- فولاد فرخ شهر (قهفرخ)
- فولاد بروجن
- ورق خودرو چهارمحال
- بروجن خودرو
- لوازم خانوادگی برفاب شهرکرد
- سیمان شهرکرد
- سیمان لردگان
- گچ لردگان(سردشت)
- پتروشیمی لردگان
- گچ فارسان
- گاز کربنیک شهرکرد
- قند شهرکرد
- نساجی حجاب شهرکرد
- ریسندگی بروجن
- صنایع شیر و لبنی شهرکرد
- نهان گل بروجن
- ظریف مصور بروجن
.gif){kind=small}
- 1393/1/15.gif){kind=small}
